Groeiende overlast klustervliegen; niet schadelijk, wel hinderlijk

Bestrijden 'lastige beestjes' vergt maatwerk

De overlast door klustervliegen neemt toe. In 2016 was het aantal klachten over de clusterende harige beestjes hoger dan daarvoor en die trend zette dit voorjaar door. Deze website bijvoorbeeld kreeg in het eerste kwartaal meer dan 10.000 bezoeken over vliegen. Hoe is dat te verklaren? Wat vinden deskundigen en bestrijders? Welke oplossingen zijn er om overlast tegen te gaan? Wat kun je, als bedrijf of particulier, zelf doen? Een overzicht.

Het Zeeuwse Nieuwdorp wordt al jaren geteisterd door vliegenplagen. Vooral in de zomer zijn de bewoners van het dorp de klos. Naast grote en kleine kamervliegen zorgen ook zwermen klustervliegen voor problemen. De diertjes zijn niet gevaarlijk - ze steken niet, brommen niet en brengen geen nare ziektes over - maar doordat ze in zulke grote hoeveelheden actief zijn, kunnen ze bijzonder hinderlijk zijn. In 2016 deed RUD Zeeland, de dienst die milieu- en veiligheidstaken uitvoert namens gemeenten, provincie en waterschap, uitgebreid onderzoek naar de herkomst van de vliegen en de overlast.

Aan het eind van de zomer kreeg de dienst een melding over klustervliegen in een woning. RUD-inspecteur en projectleider Pim van Meegen: "Het waren er een paar honderd. Hele trossen. Ze zaten aan de oostkant van het huis, op een hoge plaats, waar bij warm weer de zon op schijnt. Doordat de bewoners een raam open hadden laten staan, waren de vliegen naar binnen gegaan. Ze zoeken de warmte op. We hebben geadviseerd de trossen met een stofzuiger op te zuigen."

Klustervliegen parasiteren op regenwormen

Het voorval is typerend voor klustervliegen, die hun naam danken aan het feit dat ze in clusters een gebouw of woning opzoeken. Ze komen door piepkleine openingen binnen en kruipen in gaten en hoeken, in spouwmuren en andere droge overdekte plaatsen. Wanneer het er honderden of zelfs duizenden tegelijk zijn, kun je spreken van overlast. In het najaar, als het kouder wordt, zoeken de vliegen een warme plek om te overwinteren. Op warme dagen in de winter en in het voorjaar komen ze dan weer massaal te voorschijn.

De klustervlieg lijkt op de kamervlieg, maar is met circa 8 mm wat groter. Hij is te herkennen aan de vele goudkleurige haren op de borst. Het beestje loopt sloom en vliegt af en toe wat rond. Anders dan misschien gedacht zijn er geen nesten met klustervliegen; ze parasiteren op regenwormen.

Volwassen vrouwtjes leggen hun eitjes op vochtige plekken in de grond, bijvoorbeeld onder rottende bladeren. Na ongeveer een week gaan de larven actief op zoek naar regenwormen, waar ze zich aan vasthouden en een gaatje in boren. Als de worm (bijna) dood is, boort de made zich een weg naar buiten en verpopt zich in de grond. Een volwassen klustervlieg voedt zich met de nectar van bloemen. De levenscyclus van de vlieg is afhankelijk van het weer. Twee generaties per jaar is normaal, bij een warme zomer kan dat oplopen tot vier generaties.

Instinct van klustervliegen

De vliegen veroorzaken zoals gezegd geen schade, maar kunnen door hun grote aantallen als naar en storend worden ervaren. Ook kunnen ze bepaalde oppervlakten in gebouwen of huizen verontreinigen. "Iedere vlieg heeft zijn eigen oorzaak", stelt vliegenkenner Mike Brooks, bioloog en adviseur bij het KAD, het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen in Wageningen. Hij noemt de klustervlieg een lastig beestje, ook vanwege de bestrijding ervan. Volgens hem is de recente toename in aantallen en qua overlast niet aan één bepaalde bron of gebeurtenis toe te schrijven.

Wel geeft hij een mogelijke verklaring: "Omdat de vliegen parasiteren op regenwormen bepaalt het aanwezig zijn van die wormen het aantal klustervliegen in een bepaald jaar. Als het erg droog is, zitten regenwormen heel diep in de grond en dan wordt het voor de vliegen lastig om eitjes te leggen en zich te ontwikkelen. Dat wil niet zeggen dat je ze zou kunnen bestrijden door het opsporen en massaal doden van regenwormen. Dat is a. praktisch niet uitvoerbaar en b. niet wenselijk, want regenwormen hebben een belangrijke functie: ze zijn belangrijk voor een gezonde bodem."

Brooks wijst ook op het instinct van klustervliegen. Zo hebben ze de gewoonte zich jaren achtereen in hetzelfde gebouw te verschansen. Dit kan zijn omdat ze de warmte in dat pand aangenaam vinden en 'herkennen' of omdat het toevallig in de weg staat op de aanvliegroute. Dat laatste is uit onderzoek gebleken: toen een kantoorgebouw waar een paar jaar achter elkaar trossen klustervliegen zaten werd afgebroken, verplaatsten ze zich automatisch naar het volgende hoge gebouw op de route.

Meer vliegen dan anders

Bij meldingen van overlast gaan buitendienstmensen van het KAD en andere deskundigen geregeld op locatie. Daar geven ze informatie en advies over te nemen maatregelen. Afhankelijk van de plek en de ernst wordt de hulp ingeroepen van een ervaren ongediertebestrijder. Op onze site staan die professionals per provincie vermeld. Daarnaast zijn op de website van de Nederlandse Vereniging van Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB) en het Platform Plaagdierbeheersing (PLA..N) de namen van erkende bestrijders te vinden. Het gros ervaart een toenemende overlast door klustervliegen, zo blijkt na een telefonische rondgang.

Eén van hen is Gé Verburg van AW Bestrijdingen uit Wapenveld. Zo hevig als dit voorjaar heeft hij het nog niet meegemaakt, zegt hij. "Er was volgens mij niet echt sprake van een piek. In februari hadden we een aantal mooie dagen achter elkaar en dan komen de vliegen naar buiten. De oorzaak? 2016 kende een vrij warme zomer, die lang aanhield. Daardoor waren er meer vliegen dan anders en gingen ze laat naar binnen."

Als hij wordt geraadpleegd, probeert hij eerst telefonisch advies te geven. Is het nodig, dan gaat hij langs. Het liefste lost Verburg het probleem op in het najaar ("dan spuit ik een langwerkend middel, een insecticide, op plaatsen waar de vliegen naar binnen komen"), maar meestal bellen mensen pas als ze last hebben – en dan is het een heel karwei om de klustervliegen uit te schakelen.

Trossen slome vliegjes

Het bestrijden van deze vliegensoort is extra lastig, zegt bioloog Brooks. "Bij fruit- of vleesvliegen spoor je de bron op, bijvoorbeeld rottend vlees waar ze op afkomen, en als je deze verwijdert is het probleem weg. Bij klustervliegen zit het probleem in een gebouw of woning. Het beste is in de zomer, als de vliegen weg zijn, naden en kieren dicht te stoppen. Bijvoorbeeld rond raamkozijnen of vensterbanken. Dat kost weinig en is heel effectief. Wel praat je hier over maatwerk; het moet heel nauwkeurig gebeuren, anders heb je het jaar erop weer last."

Peter Matter, van Matter Ongediertebestrijding, weet daar alles van. "Ze komen bij je op visite", zegt hij over de trossen slome vliegjes. Sinds oktober kreeg de in het Groningse Noordhorn gevestigde professional – vooral werkzaam in de drie noordelijke provincies - 150 telefoontjes over overlast door klustervliegen. Dat is veel meer dan voorgaande jaren. Een aantal malen ging hij ter plaatse. Hij gebruikt zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen, zegt Matter. En als het dan toch moet, kiest hij voor een synthetische pyrethroïde. Dit zijn insecticiden die bekend staan om hun snelle werking en geringe giftigheid.

Hij vertelt over een wat oudere woning in een dorp in Groningen, waar hij bij een inspectie op zolder wel 100.000 klustervliegen aantrof. De bewoners hebben het probleem uiteindelijk zelf opgelost door de trossen met de stofzuiger op te zuigen. Mensen kunnen veel zelf doen, zegt Matter, die al zo'n twintig jaar in het vak zit. "In dit geval, met zo'n zolder, kan dat heel simpel zijn. Zet even een dakraam open (mits dat er is, natuurlijk) en dan vliegt ongeveer de helft weg."


Brooks waarschuwt nog voor een tweede vorm van overlast. Als de diertjes eenmaal zijn bestreden en hun overblijfselen liggen massaal in een spouwmuur of op zolder, dan kan dit ander ongedierte aantrekken.

Elektrische vliegenlampen

Op internet is volop informatie te vinden over maatregelen en oplossingen. Om er een paar te noemen: de al gememoreerde stofzuiger, ramen en deuren sluiten, Topscore vliegenspray, naden en kieren kitten, elektrische vliegenlampen ophangen. Hoewel je veel zelf kunt doen wordt het sterk aanbevolen om het gebruik van bestrijdingsmiddelen over te laten aan een vakman.

De website van Anticimex, een organisatie die landelijk actief is, trekt maandelijks zo'n 1.000 unieke bezoekers die zoeken op klustervliegen. Het bedrijf focust vooral op preventie en geeft onder meer de volgende tips:

• klustervliegen komen vaak binnen via kleine openingen in de buitenmuren, controleer deze op gaatjes, spleten of kieren en dicht of voorzie ze met fijnmazig horrengaas
• plaats stootvoegroosters (zogeheten bijenbekjes) op ventilatieopeningen in de muur
• kit indien mogelijk de ruimte dicht tussen kozijnen en muren
• de vliegen kunnen ook via dakpannen uw gebouw of woning binnenkomen; controleer hier ook op eventuele openingen.


•  

De NVPB en anderen voegen daar nog een paar andere preventieve maatregelen aan toe, zoals het gebruik van lijmvallen en vliegenspray en het plaatsen van horrengaas in geopende ramen en deuren.

Warme wind

In Nieuwdorp hebben ze de bron van de vliegenplagen nog niet kunnen achterhalen. Aanvankelijk werd gedacht dat een afvalverwerkingsbedrijf de boosdoener was (er zijn meerdere van zulke bedrijven in de buurt), maar dat bleek niet het geval. In mei vindt een vervolgonderzoek plaats door RUD Zeeland, in samenwerking met het KAD. Projectleider Pim van Meegen: "Gebleken is dat er bij een warme zuidoostenwind vaker overlast was. Dat zou een mogelijke oorzaak kunnen zijn."

Bronnen:

Omroep Zeeland

RTL Nieuws

Omroep Brabant

Nederlandse Vereniging Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB)

Kennis- en Adviescentrum Dierplagen, Wageningen (KAD)

Platform Plaagdierbeheersing (PLA..N)

AW Bestrijdingen

Matter Ongediertebestrijding

Anticimex

Rentokil

 

Met speciale dank aan Mike Brooks van het KAD.